8 de decembro de 2012

Non é xene todo o que reloce

Ata non hai moitos anos pensábase que a maior parte do ADN que está nas nosas células era o que se deu en chamar ADN lixo, restos evolutivos que non valían para nada. Pouco a pouco foron aparecendo evidencias de que non era así. Se ben os xenes forman só unha diminuta parte do noso ADN, o resto ten funcións básicas que están saíndo á luz co proxecto ENCODE (Enciclopedia do ADN) . Neste proxecto traballaron máis de 400 científicos durante 10 anos e polo momento sábese que  a maioría destas partes que non son xenes regulan a expresión destes, polo que poden estar relacionadas con distintas enfermidades. Queda moito por diante, pero desde que en en 1990 comezou o Proxecto Xenoma Humano, os cambios na nosa concepción da vida van a un ritmo vertixinoso.


2 de novembro de 2012

Supernovas

Antes de que se inventara o telescopio no século XVII, xa hai rexistros de astrónomos que observaron supernovas. Estas son estrelas máis masivas có sol, que o rematar a súa vida e gastar o seu combustible estoupan, producindo unha enorme luminosidade, superior á dunha galaxia.  As capas externas da estrela son expulsadas a enormes velocidades e se pode ver no ceo, incluso  a simple vista, unha luz onde antes non se vía nada. Na historia da astronomía hai crónicas da aparición destas "novas estrelas":  astrónomos chineses observaron , en 1054, unha nova estrela na constelación de Tauro (a que sería logo coñecida como nebulosa do Cangrexo); en 1572, o astrónomo Tycho Brahe observou unha en Casiopea e, pouco despois, en 1604, Johannes Kepler tivo a sorte de ver outra. Todo isto contradicía  as ideas de Aristóteles (384 a.C.-322 a.C.) (que, pese ó tempo que pasara, seguían considerándose válidas), que pensaba que os ceos eran inmutables.

 Nebulosa do Cangrexo, creada en 1054 pola explosión dunha supernova



6 de outubro de 2012

A Terra cuspe

O noso planeta ferve por dentro. Se na súa superficie as temperaturas son agradables e permiten a existencia da vida, a medida que nos adentramos a calor faise máis e máis intensa, ata chegar ó núcleo interno, a 5000 km de profundidade, que se atopa a unha temperatura similar a da superficie solar (uns 6000 ºC). A lava que se ve na imaxe, a temperaturas superiores ós 1000 ºC, dá boa conta de como é o interior terrestre.

17 de maio de 2012

Ciencia de andar por casa

Na xornada de portas abertas do día 11 de maio, o departamento científico-tecnolóxico organizou unha pequena exhibición de ciencia na que participaron alumnos de 2º, 3 e 4º de E.S.O. Durante a xornada fixéronse experimentos sinxelos con material fácil de atopar. Como soe suceder, non todos saíron ben. Desde aquí, o noso agradecemento a tódolos participantes.











25 de abril de 2012

Novas claves da SIDA

Científicos do Instituto de Investigación del SIDA IrsiCaixa coa participación do Consejo Superior de Investigaciones Científicas descubriron un composto que permite ó virus entrar nas células dendríticas do sistema inmunitario, encargadas de defendernos das infeccións. Este virus entra, logo, noutras células do sistema defensivo humano, os linfocitos  T CD4, e destrúeos.  O descubrimento podería permitir desenvolver medicamentos baseados en bloquear esta chave de entrada para que o virus non puidese penetrar na célula hóspede, aínda que o proceso levará décadas.



22 de abril de 2012

Esta presión vai acabar comigo !


O ser humano está deseñado para vivir en condicións óptimas cando a presión e a temperatura son axeitadas. Se non é así, o noso corpo reséntese ou ten que adaptarse, ás veces coa axuda da tecnoloxía.  A presión atmosférica é o peso de todo o aire que temos enriba de nós por unidade de superficie. A nivel do mar, esta é de aproximadamente 1 atm., pero se subimos unha montaña vai descendendo. Así mesmo, se nos mergullamos no mar aumenta moito. As cousas cotiás, como respirar, poden resultar moi difíciles se a presión non é a habitual.
Cando nos mergullamos na auga, por cada 10 metros de profundidade a presión aumenta en 1 atm. Iso supón non só que os pulmóns, a certa profundidade, non poidan expandirse senón que, incluso cun equipo de submarinismo, hai que tomar moitas precaucións. Se queremos subir de golpe, sen facer as paradas obrigatorias para a descompresión, prodúcese unha repentina expansión dos pulmóns, que pode romper as súas membranas. Ademais, fórmanse burbullas de gas no interior dos nosos vasos sanguíneos que poden matarnos ó non deixar chegar o sangue ós órganos (embolia por aire).
Outras cousas máis triviais tamén cambian coa presión. Se queremos cocer un ovo nunha montaña alta necesitaremos moito máis tempo do normal. A auga ferve a 100ºC a nivel do mar, pero a moita menos temperatura nun pico alto. Como o que coce o ovo é a calor e esta depende da temperatura, o ovo tarda moito máis tempo en cocer. Xusto o contrario do que sucede nunha pota a presión. Nela, a auga está a presión maior que a atmosférica polo que os alimentos reciben máis calor e cocíñanse antes. 

28 de marzo de 2012

O fluxo das augas


Os océanos da Terra son os grandes reguladores do clima. A corrente oceánica que percorre todo o planeta, chamada circulación termohalina, garante que a calor se propague desde o Ecuador ata as zonas polares, polo que se encarga de suavizar as temperatura extremas. Esta corrente é superficial na zona ecuatorial e vai afundindo a medida que se achega a latitudes altas como consecuencia do aumento de densidade debido ás baixas temperaturas.  
    Correntes oceánicas de xuño de 2005 a decembro de 2007

19 de marzo de 2012

EXPERIMENTOS SINXELOS CON FLUÍDOS

Transvase de líquidos inmiscibles
Na aula puidemos ver aspectos sinxelos do comportamento de fluídos. Se dúas copas con auga e aceite están separadas por unha carta, o aceite, menos denso, pode estar na inferior. Cando retiramos a carta, o aceite sobe e a auga baixa.



O ludión
O ludión é un pequeno dispositivo consistente nalgún tipo de obxecto oco e aberto por unha das súas partes.(neste caso, a carcasa dun boli lastrada con clips). Ó metelo nunha botella con auga, flota. Cando apertamos a botella,  esa presión se transmite a tódolos puntos do interior por igual (polo principio de Pascal), co que se desaloxa parte do aire do interior do ludión e isto fai que se reduza o pulo que soporta (principio de Arquímedes). Apertando máis ou menos, podemos controlar a súa flotabilidade.


(Grazas a Óscar Alcántara e Juan Esteban Parra pola súa colaboración)
 


3 de marzo de 2012

CUESTIÓNS

  • Canto tempo podemos vivir sen auga? Pois depende de moitos factores.  En condicións favorables (por exemplo, se non suamos), ó redor dunha semana. Se se produce perda de líquidos, a deshidratación acelerada fai que a morte veña moito antes, nunhas poucas horas. Habitualmente, a auga que perde o corpo (pola suor, a urina, as feces ou a expiración) é compensada pola que bebemos e a que conteñen os alimentos. Esta perda depende moito das condicións ambientais, xa que suar é o mecanismo que nos refrixera cando vai moita calor. Se suamos moito e non recuperarmos a auga, acaba producíndose un quentamento do corpo e unha baixada da presión arterial, co que a morte pode chegar en pouco tempo.
  • Por que nos queimamos co sol? Unha excesiva radiación ultravioleta do sol pode producir queimaduras no corpo, xa que dana as células da pel. A pesar dos filtros do planeta (a capa de ozono) e das persoas (a melanina, o pigmento que dá cor á pel, serve para protexernos da radiación), se tomamos un exceso de sol este acaba danando o ADN das células da derme e producindo, como reacción, o típico arroibamento e a dor que se dan nas queimaduras. Este dano constante ó ADN pode dar lugar, co tempo, a un cancro de pel.
  • Por que os homes teñen pezóns ? Porque os machos e as femias comparten certos caracteres como expresión do seu xenoma. Se ben nas femias os pezóns aseguran unha correcta lactación para os fillos, nos homes non teñen unha función específica pero non supoñen unha desvantaxe evolutiva, polo que se manteñen como estruturas anatómicas ancestrais.

18 de febreiro de 2012

Visita a EficienTIC

Os alumnos de 2º e 3º de E.S.O. visitaron EficienTIC, no edificio Citexvi da universidade de Vigo. Nos distintos obradoiros aprenderon como se pode aforrar enerxía sen renunciar ás necesidades tecnolóxicas da nosa sociedade (Fotos: Citexvi)

CRÓNICA

En la excursión a la universidad  estuvimos en EficienTIC, en el cual aprendimos los tipos de energía, de ahorro de esta y métodos para no contaminar a través de la energía. Por ejemplo, podemos ahorrar energía con un tipo de ordenador de bajo rendimiento, descargando menos programas, desconectando el wifi, etc. Hemos aprendido qué tipo de bombillas son más rentables, todavía no salidas al mercado para el consumo doméstico, las cuales son de alta duración y pierden menos calor y, por lo tanto, salen más rentables.
También hemos podido divertirnos con un scaléxtric que producía energía eléctrica y en el que sus coches de carreras se movían a medida que ibas pedaleando en una bibicleta.
Vimos la célula Peltier, en la que se mostraba cómo era una bombilla led o una radio  se encendía a medida que se producía corriente por la diferencia de temperatura desde la vela hasta el extremo de la cartulina.
Hemos visto la evolución de los móviles hasta la actualidad, sabiendo que antes los móviles eran menos contaminantes debido a que gastaban menos energía, y por lo tanto había que cargarlos menos; y que ahora, debido a las nuevas tecnologías como el wifi y el bluetooth, consumen más batería y, por la tanto, hay que cargarlos más.
En esta excursión hemos aprendido a controlar nuestros malos hábitos con las nuevas tecnologías y a mejorarlas, a ser ahorrativos y a disfrutar más de una manera menos contaminate, y así todos ganamos.

                                            UXÍA SOLIÑO ALONSO (3º E.S.O.)


15 de xaneiro de 2012

Habitantes de case nada


O Universo non é só máis grande é complexo do que hai só un século pensabamos, senón que probablemente sexa quen de superar a imaxinación máis avezada. A súa idade estimada é de 13700 millóns de anos e a súa composición primordial segue sendo unha incógnita. Sábese, actualmente, que só o 4% deste está composto da materia habitual (protóns, neutróns e electróns). O resto é materia escura (23 %), chamada así porque non emite radiación (polo tanto, luz), e enerxía escura (73 %), que ten un efecto acelerador sobre a expansión do Universo. Hai 13700 millóns de anos, por tanto, que se creou o espazo e o tempo (polo que non ten sentido preguntar que había antes) a partir dunha situación de altísima densidade, o que en física chámase unha singularidade (as leis da física non son aplicables nestes casos). Desde entón, o Universo está expandíndose e arrefriándose e seguirá así para sempre.
Ó principio, o Universo só tiña hidróxeno, helio e algo de litio, os elementos máis lixeiros. Tódolos demais átomos, desde os que compoñen o noso corpo ata os dun anaco de rocha de Plutón, formáronse no interior das estrelas (que empezaron a formarse varios centos de millóns de anos despois do Big Bang, a partir de gas e po) e se estenderon polo Cosmos cando estas morreron.
O noso particular recuncho, o Sistema Solar, con 4500 millóns de anos de idade, é só unha pequenísima parte do Universo situada nun dos brazos dunha galaxia espiral chamada Vía Láctea, formada por centos de miles de millóns de estrelas coma o Sol.