Insignificantes

Os humanos levamos máis de 100 anos emitindo sinais de radio (Marconi foi o primeiro que logrou mandar mensaxes a través do Atlántico en 1901). Posto que estan ondas viaxan á velocidade da luz (c=300000 km/s) polo espazo, a estas alturas terán chegado a unha distancia duns 114 anos-luz, unha pequena esferiña duns 9,5 billóns de quilómetros. Se cres que é moito, mira a imaxe. O circuliño azul (abaixo, á dereita) representa unha esfera de 200 anos-luz centrada na Terra, dentro da Vía Láctea. E hai miles de millóns de galaxias como esta no Universo... Se houbese vida intelixente aí fóra, a noticia de que estamos aquí só chegaría ata a metade dese circuliño, afortunadamente para eles.

4 cousas de Física qu quizais non sabías

Atados á Terra

Por que caemos ó chan?: Polo mesmo que os planetas xiran ó redor do Sol. Tódolos corpos exercen unha forza de atracción entre eles (gravidade), pero esta en xeral é pequena. Só cando os corpos teñen moita masa (como os planetas, as estrelas,…) esta forza é grande. De feito, o combustible que leva un foguete gástase case na súa totalidade en vencer a gravidade terrestre para ir ó espazo. Foi Issac Newton o primeiro en explicar como actúa esta forza. Por certo, a gravidade non ten que ver coa atmosfera. Tódolos planetas teñen gravidade, pero non todos teñen unha capa gasosa que os envolva (atmosfera).

Enorme

O Universo observable, que é o que podemos ver con telescopios, ten un radio aproximado de 46000 millóns de anos-luz. Un ano-luz é a distancia que percorre a luz (cuxa velocidade é de 300000 km/s ) nun ano, que vén ser duns 9,5 billóns de km (isto escríbese 9,5·10¹² km). Polo tanto, os obxectos máis lonxanos que poderíamos ver están a uns 4,4·10²³ km (ou o que é o mesmo, a 440000 trillóns de km). Isto non depende de que a tecnoloxía dos nosos telescopios sexa mellor ou peor; simplemente, a luz do que hai máis aló aínda non tivo tempo de chegar a nós desde o inicio do Universo. 

^Minúsculos

Os átomos, que forman a materia coñecida, son moi pequenos, pero para comprender de que tamaño estamos a falar é mellor poñer un exemplo: se collésemos átomos de carbono, por exemplo, e os puxésemos en fila para ocupar todo o extremo da unlla do teu dedo índice (supoñemos 1 cm), necesitaríamos uns 130 millóns de átomos. O átomo máis pequeno é o de helio; o máis grande, o de cesio.

Átomo de carbono

Mundos remotos 

O planeta anano Plutón é un mundo xeado moi alonxado do Sol, que tardou en ser descuberto pola dificultade que supón velo desde a Terra (ata 1930 non se soubo que existía). Ata o momento sábese que Plutón ten cinco lúas, a maior delas Caronte. Inicialmente considerado un planeta, a medida que se atopaban novos corpos preto del (nunha zona chamada Cinto de Kuiper) xurdíu o dilema de ir engadindo planetas ó sistema Solar ou considerar este tipo de corpos como planetas ananos. Finalmente, en 2006,  os astrónomos decantáronse pola segunda opción.

 

Pingas de ciencia

O día de Portas Abertas, os profesores do departamento, coa axuda de alumnos de E.S.O., prepararon un obradoiro de experimentos sinxelos - o rozamento, a célula, o pH, a flotabilidade, a gaiola de Faraday, as cores da luz branca, o equilibrio, a conductividade térmica, as eclipses, o comportamento dos fluídos non newtonianos, cromatografías en papel, a composición dos alimentos, etc- que se puido visitar no laboratorio. Grazas a todos.

FQ3 / FQ4 - Formulación

Repasa a formulación clicando aquí.

Coellos, números e ouro

O matemático Leonardo de Pisa (1170-1250), máis coñecido como Fibonacci, foi o difusor da numeración arábiga en Europa, a que hoxe utilizamos (ata entón usábase a romana, na que non existía o cero). É tamén moi coñecido pola sucesión que leva o seu nome, ideada para resolver un problema de coellos: "Unha parella de coellos tarda un mes en acadar a idade fértil. A partir dese momento, cada mes enxendra unha  nova parella de coellos, que, tras ser fértiles, tamén enxendrarán cada mes unha parella. Cantos coellos haberá ó cabo dun determinado número de meses?"

O diagrama sería o seguinte:

Se escribimos o número de parellas que temos ó final de cada mes, quedará a sucesión:

{1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, ...}, onde cada termo se obtén de sumar os dous anteriores. Esta é a sucesión de Fibonacci, que ademais ten unha propiedade importante: se dividimos cada termo polo anterior, o conxunto de números que obtemos (1, 2, 1'5, 1'6, 1'625, 1'615, 1'619,...) vaise aproximando a un número moi coñecido en matemáticas e na arte, o número de ouro, representado pola letra grega Φ (= 1,61803...). Quizais non o saibas, pero ese número telo no teu peto: colle o DNI e mide a súa lonxitude e anchura. Divide a primeira pola segunda: a que sae o número de ouro? As matemáticas están en todas partes.

Letras Galegas 2016

Ma(gnesio)N(itróxeno)U(enerxía interna)E(lím(1+1/n)ⁿ)L(log neperiano)

            Ma(gnesio)R(resistencia)Í(momento de inercia)A(área)

                                       (13²29 – 2log1log12²)

Semana do libro 2016

Dentro das actividades da semana do libro, catro alumnos de 2º de E.S.O. e outros catro de 3º explicaron ós rapaces de 5º e 6º de Primaria algunhas ideas básicas de ciencia, como os estados da materia, os elementos e a táboa periódica, a temperatura ou a noción de pH. Ó final, unha piruleta para cada un, iso sí, co consello de non tomar demasiado azucre.

Aquí tedes algunhas fotos da xornada:

BX4- 4 cousas dos humanos que quizais non sabías

Que mono!

Os humanos temos parentesco próximo cos outros primates que viven na actualidade. Así, separámonos dos devanceiros dos chimpancés hai uns sete millóns de anos. Con outros monos temos menos parentesco, xa que as ramas que conducen a eles e a nós separáronse antes.

Blablabla

A capacidade humana para falar é única. As razóns de que poidamos facelo son varias. Entre outras, o desenvolvemento cerebral e a posición da nosa larinxe, máis baixa que no resto dos mamíferos.  Os bebés aínda a teñen alta e por iso poden mamar e respirar a un tempo. Nós, en cambio, xa non podemos respirar e comer á vez e, ademais, podemos atragoarnos, xa que a comida pode ir pola larinxe en vez de polo esófago, aínda que para evitar isto temos unha válvula de seguridade: a epiglote.

Doutra banda, a linguaxe permitiu que o comportamento social dos humanos fóra único. Imaxínate hai 100000 anos sen poder falar ou escoitar, por exemplo, como se debía atacar a un animal para poder cazalo. Sobrevivirías?

A dúas patas

Os nosos devanceiros de hai máis de 6 millóns de anos tiveron que enfrontarse a un cambio climático nas rexións africanas onde vivían: os bosques tropicais foron reducíndose e apareceron amplas chairas (sabanas). Algúns primates empezaron a adoptar unha postura bípede e isto foi unha vantaxe na súa supervivencia, xa que permitía refrixerarse mellor na calor dos trópicos e gastar menos enerxía nos desprazamentos. A cambio, o noso esqueleto tivo que cambiar e as mulleres, por exemplo, paren con máis dificultade que as femias dos outros animais.

O polgar

Mira o teu dedo polgar. Non está de adorno. Fíxate que con el podes facer traballos manuais de moita precisión (pensa nun reloxeiro, por exemplo). Se non fóra polo seu efecto pinza, os humanos non poderíamos ter construído nin lanzas, nin imprentas, nin móbiles.

Escoitando o universo

O pasado 14 de setembro de 2015 detectáronse por primeira vez de forma directa ondas gravitacionais.

• Que son?: si botamos unha pedra nun estanque prodúcese unha perturbación que se propaga desde a pedra en forma de círculos. Se estívesemos moi lonxe da pedra, esta perturbación case non se notaría. Pois ben, no espazotempo tamén se pode producir esa perturbación. O que sucede é que se estamos moi lonxe do foco as ondas chegan moi atenuadas, de xeito que é moi difícil detectalas. 
• Por que se producen?: calquera corpo pode producilas, pero para que sexan de suficiente intensidade ten que ter moita masa. Neste caso, debeuse a un choque entre dous buracos negros, de 26 e 39 veces a masa do Sol. Ó fusionarense, emitiron unha enerxía equivalente a tres veces a masa solar.
• Cando sucedeu isto?: hai uns 1300 millóns de anos, aínda que as ondas, pola distancia ó lugar da colisión, chegaron agora ó noso planeta.
• Onde se detectaron?: no observatorio LIGO, en Estados Unidos, que permite detectar cambios de lonxitudes da milésima parte do radio dun protón (é dicir, sobre 10^-18 metros = 1 mil billonésima de mm)
• Por que son tan importantes?: porque proban, unha vez máis, que a Teoría da Relatividade de Einstein é correcta e porque permiten estudar o universo dunha forma nova. Ata agora só dispoñíamos da luz que nos chegaba das estrelas e galaxias para saber como eran. Agora dispoñemos dun sistema que nos permitirá estudar fenómenos como a colisión de buracos negros ou o Big Bang.