Ata setembro

 

O telescopio espacial James Webb

• Que é? Un telescopio fabricado pola NASA, ESA e CSA, que foi lanzado o día de Nadal de 2021 desde La Guyane française (unha zona costeira preto do Ecuador. A razón de que se lance desde aquí é que o foguete recibe un pulo adicional polo movemento de rotación terrestre e, ao despegar cara ao leste, redúcense os riscos en caso de caída, xa que o faría sobre o océano Atlántico) e que se situará a uns 1,5 millóns de km da Terra, no punto 2 de Lagrange, oposto ao Sol.
  
• Por que é importante? Porque vai observar o Universo no rango do infravermello (mira a imaxe 1), o que lle permitirá ver as primeiras estrelas e galaxias que se formaron hai máis de    13 000 millóns de anos. Tamén estudará exoplanetas (planetas de fóra do noso Sistema Solar) e os planetas do noso propio sistema.
• Como é? O telescopio está formado por un espello primario de 18 paneis hexagonais (que vai pregado) e que se abrirá uns 13 días despois do lanzamento, cando o escudo protector estea operativo. Os espellos deben protexerse da calor do Sol para poder detectar a luz infravermella e, para elo, o telescopio conta cun escudo térmico de cinco capas que mantén a súa temperatura a uns -233 ºC. Deste xeito, poderá estudar obxectos que non podía observar o telescopio espacial Hubble. (O seu antecesor, lanzado en 1990.)
  
  
  
  
  
  

         

Recuperacións 1ª avaliación

Datas recuperacións 1ª avaliación:

• Matemáticas 3º/4º: 10 de xaneiro
• Bioloxía e Xeoloxía 4º: 13 de xaneiro
• Bioloxía e Xeoloxía 3º: 14 de xaneiro
  
• Física e Química 3º/4º: 17de xaneiro
  

17 de maio - Ciencias Galegas

Estrela Rosalía de Castro, co nome máis prosaico de HD149143, na constelación de Ofiuco, a 240 anos-luz da Terra. O exoplaneta que a acompaña leva o nome de Río Sar, o río ao que cantou a poeta. Rosalía de Castro é unha estrela anana amarela, algo máis masiva có Sol. Ciencia e poesía, como tantas veces, van da man.

A sonda New Horizons chega a Ultima Thule

Datos xerais:

• Lanzamento da sonda: 19 de xaneiro de 2006
• Chegada a Plutón: xullo de 2015
• Chegada a Ultima Thule: xaneiro de 2019
• A que distancia de Ultima Thule pasa a sonda ?: a uns 3500 km
• Que é Ultima Thule?: Un corpo xeado do Cinto de Kuiper a uns 6400 millóns de quilómetros da Terra.
• Canto tardan as imaxes da sonda en chegar a nós?: Posto que son ondas de radio que van á velocidade da luz (300000 km/s), unhas 6 horas.

FQ4-As Leis de Kepler

Mira este vídeo y responde las preguntas:

• ¿Cómo son las órbitas de los planetas alrededor del Sol?
• ¿Es constante la velocidad orbital de los planetas?¿Por qué?
• ¿Es cierto que cuanto más alejado del Sol está un planeta más tiempo tarda en recorrer su órbita?¿Por qué?

Stephen Hawking (1942-2018)

Stephen Hawking en 2008 en Santiago, onde recolleu o premio Fonseca.

   Para saber máis (1, 2, 3)

Insignificantes

Os humanos levamos máis de 100 anos emitindo sinais de radio (Marconi foi o primeiro que logrou mandar mensaxes a través do Atlántico en 1901). Posto que estan ondas viaxan á velocidade da luz (c=300000 km/s) polo espazo, a estas alturas terán chegado a unha distancia duns 114 anos-luz, unha pequena esferiña duns 9,5 billóns de quilómetros. Se cres que é moito, mira a imaxe. O circuliño azul (abaixo, á dereita) representa unha esfera de 200 anos-luz centrada na Terra, dentro da Vía Láctea. E hai miles de millóns de galaxias como esta no Universo... Se houbese vida intelixente aí fóra, a noticia de que estamos aquí só chegaría ata a metade dese circuliño, afortunadamente para eles.

4 cousas de Física qu quizais non sabías

Atados á Terra

Por que caemos ó chan?: Polo mesmo que os planetas xiran ó redor do Sol. Tódolos corpos exercen unha forza de atracción entre eles (gravidade), pero esta en xeral é pequena. Só cando os corpos teñen moita masa (como os planetas, as estrelas,…) esta forza é grande. De feito, o combustible que leva un foguete gástase case na súa totalidade en vencer a gravidade terrestre para ir ó espazo. Foi Issac Newton o primeiro en explicar como actúa esta forza. Por certo, a gravidade non ten que ver coa atmosfera. Tódolos planetas teñen gravidade, pero non todos teñen unha capa gasosa que os envolva (atmosfera).

Enorme

O Universo observable, que é o que podemos ver con telescopios, ten un radio aproximado de 46000 millóns de anos-luz. Un ano-luz é a distancia que percorre a luz (cuxa velocidade é de 300000 km/s ) nun ano, que vén ser duns 9,5 billóns de km (isto escríbese 9,5·10¹² km). Polo tanto, os obxectos máis lonxanos que poderíamos ver están a uns 4,4·10²³ km (ou o que é o mesmo, a 440000 trillóns de km). Isto non depende de que a tecnoloxía dos nosos telescopios sexa mellor ou peor; simplemente, a luz do que hai máis aló aínda non tivo tempo de chegar a nós desde o inicio do Universo. 

^Minúsculos

Os átomos, que forman a materia coñecida, son moi pequenos, pero para comprender de que tamaño estamos a falar é mellor poñer un exemplo: se collésemos átomos de carbono, por exemplo, e os puxésemos en fila para ocupar todo o extremo da unlla do teu dedo índice (supoñemos 1 cm), necesitaríamos uns 130 millóns de átomos. O átomo máis pequeno é o de helio; o máis grande, o de cesio.

Átomo de carbono

Mundos remotos 

O planeta anano Plutón é un mundo xeado moi alonxado do Sol, que tardou en ser descuberto pola dificultade que supón velo desde a Terra (ata 1930 non se soubo que existía). Ata o momento sábese que Plutón ten cinco lúas, a maior delas Caronte. Inicialmente considerado un planeta, a medida que se atopaban novos corpos preto del (nunha zona chamada Cinto de Kuiper) xurdíu o dilema de ir engadindo planetas ó sistema Solar ou considerar este tipo de corpos como planetas ananos. Finalmente, en 2006,  os astrónomos decantáronse pola segunda opción.

 

Escoitando o universo

O pasado 14 de setembro de 2015 detectáronse por primeira vez de forma directa ondas gravitacionais.

• Que son?: si botamos unha pedra nun estanque prodúcese unha perturbación que se propaga desde a pedra en forma de círculos. Se estívesemos moi lonxe da pedra, esta perturbación case non se notaría. Pois ben, no espazotempo tamén se pode producir esa perturbación. O que sucede é que se estamos moi lonxe do foco as ondas chegan moi atenuadas, de xeito que é moi difícil detectalas. 
• Por que se producen?: calquera corpo pode producilas, pero para que sexan de suficiente intensidade ten que ter moita masa. Neste caso, debeuse a un choque entre dous buracos negros, de 26 e 39 veces a masa do Sol. Ó fusionarense, emitiron unha enerxía equivalente a tres veces a masa solar.
• Cando sucedeu isto?: hai uns 1300 millóns de anos, aínda que as ondas, pola distancia ó lugar da colisión, chegaron agora ó noso planeta.
• Onde se detectaron?: no observatorio LIGO, en Estados Unidos, que permite detectar cambios de lonxitudes da milésima parte do radio dun protón (é dicir, sobre 10^-18 metros = 1 mil billonésima de mm)
• Por que son tan importantes?: porque proban, unha vez máis, que a Teoría da Relatividade de Einstein é correcta e porque permiten estudar o universo dunha forma nova. Ata agora só dispoñíamos da luz que nos chegaba das estrelas e galaxias para saber como eran. Agora dispoñemos dun sistema que nos permitirá estudar fenómenos como a colisión de buracos negros ou o Big Bang. 

 

Eclipse de Sol

O día 20 de marzo poderemos ver unha eclipse total de Sol, aínda que desde aquí será parcial. Isto quere dicir que a Lúa se interpón entre a Terra e o Sol pero non o tapa totalmente. O feito de que o plano de translación da Lúa ó redor da Terra e desta ó redor do Sol non coincidan fai que non tódolos meses teñamos este tipo de eclipses.

Desde Vigo poderá verse entre as  9:04 e as 11:15  (horario local). O máximo escurecemento terá lugar ás 10:07 h, momento no que estará tapado o 74% do Sol.

OLLO: Non se debe mirar directamente ó Sol durante unha eclipse, nin con gafas de sol, radiografías, etc. Merca unhas gafas específicas nunha óptica e non mires seguido máis duns poucos segundos.

                                  Lugares por onde pasará  a eclipse

Para contar ós teus netos

Imaxe do cometa 67P/Churyumov-Gerasimenko desde o módulo Philae da sonda espacial Rosetta, a unha altura de 3 km, pouco antes da aterraxe ás 17 horas.  O módulo voa agora enganchado ó cometa só polos parafusos das patas, pois as outras medidas de ancoraxe, coma os arpóns que levaba, fallaron. Durante os próximos días ou meses, no mellor dos casos, Philae analizará a composición do cometa e enviará os datos á Terra. 

Foto: ESA

Rosetta

O pasado día 20 de xaneiro foi activada a sonda Rosetta, despois de máis de dous anos en hibernación, coa fin de prepararse para a súa futura misión: achegarse  ó cometa  67P/Churyumov-Gerasimenko para  que o módulo de aterraxe, Philae, tome terra sobre este corpo en novembro deste ano. Esta nave foi lanzada ó espazo en 2004 pola Axencia Espacial Europea (E.S.A.) e entrou en hibernación en 2011 para reducir o seu consumo de enerxía.

O obxectivo da misión é estudar as características do cometa para saber máis sobre a formación do Sistema Solar.  Read more in english.